HOBİ YETENEK KENDİN-YAP DERGİSİ 53. SAYI SÖYLEŞİSİ

(HATTAT AHMET KUTLUHAN)

Türkçede yazı, çizgi anlamına gelen hat kelimesini anlamak ne yazık ki sözlükte yazdığı kadar kolay değil. Ömürlerini hat sanatına adayan nice sanatkarlar dahi bu sanatın sonunun gelmediğini düşünürken, bu sabır ve sevgi yumağını birkaç sayfaya sığdırmak imkansız. Sizler için hat sanatıyla ilgili merak ettiğinizi düşündüğümüz bazı soruları sormak için bizde araştırdık ve Ahmet Kutluhan ile tanıştık. Ahmet Bey bu sanatla ilgili merak ettiğimiz sorularımızı yanıtladı.

Hat Sanatı Ne Demektir ?

            “HAT” kelimesi Arapça olup Türkçede “YAZI, ÇİZGİ” anlamına gelir, “HAT SANATI” ise “GÜZEL YAZI” manasında kullanılmıştır. Hat sanatının asıl ismi “Hüsn’i Hat” olup batıda bunun karşılığı olarak “Calligraphy” yi: “Güzel yazma, genellikle estetik kurallara bağlı kalarak ölçülü yazma sanatıdır.” Şeklinde tarif etmektedir. Meşhur bir tarifte hat şöyle anlatılır : “Hat, her ne kadar, cismani aletlerle meydana gelir ise de, aslında ruhi bir geometridir.” Resim ve süsleme sanatı konusunu kainattan almasına rağmen hat sanatı, konusunu insan ruhundan alır. Evvela zihinde şekillenir, sonra, el, göz ve irade vasıtasıyla meydana gelir.

 

Hattın güzel sanatlar seviyesine yükselmesine etken nedir ?

            Güzel sanatlar içinde “güzel yazı”nın  ayrı bir yeri vardır. Arap harfleri Hazreti Muhammed’den bu yana, bilhassa Kur’an-ı Kerim yazısı olması sebebiyle bir kıymet kazanmıştır. Müslüman sanatkarların güzellik duyguları ve sanat dehaları daha ziyade hat ve süsleme sanatlarının tekamülüne yönelmiştir. Hattın gelişmesini sağlayan, bir sanat haline gelmesine tesir eden sebeplerden biri de, ayet ve hadislerde güzel yazmaya teşvik etmesidir. Kuran’ı Kerim’de “….O kalemle yazmayı öğretendir”(Alak suresi); “Kaleme ve yazdıklarına andolsun” (Kalem suresi) buyrulması Peygamberimizin, “Evladın baba üzerindeki haklarından bir kısmı, yazı, yüzme ve silah tutmayı öğretmesidir”; Hz. Ali’nin “Evlatlarınıza Hüsn’i hat öğretiniz. Çünkü o işlerin en önemlisi, sevinçlerin en büyüğüdür; yazı üstadın öğretişinde gizlidir, çok yazmakla gelişir; İslam dini üzerine olmakla da devam eder” sözleri sanatkarın emeğini ulvileştirmiştir. Daha mükemmel ve güzel yazmaya yöneltmiştir. Bu sebeple, yazı sanatı yüzyıllar boyunca özellikle Türklerde önemli tekamül devrelerden geçmiş, bir çok yazı çeşidi meydana gelmiştir.

 

“Türklerde önemli gelişmeler olmuş” dediniz. Türklerin hat sanatına katkıları nelerdir?

            İslam tarihi boyunca bu yazıya büyük emekler sarf eden ve onu sanatın en zirvesine yükselten Türklerdir. Nitekim “Kur’an Hicaz’da nazil oldu, Mısır’da okundu, İstanbul’da yazıldı” şeklinde ifadesini bulan bu hakikati dile getirmektedir. Osmanlı Türkleri, XV. Asrından itibaren hat sanatında da bütün, müslüman ülkelerin öncüsü durumundadır. Osmanlı şehirleri ve bilhassa İstanbul, hat sanatının en mükemmel örneklerine sahne omuştur. Bu yüzdendir ki, aslı Arap alfabesine dayanan hat sanatı “Türk Hat Sanatı” olarak şöhret kazanmıştır. Günümüzde de İslam ülkelerinde ve dünyanın çeşitli yerlerinden (ABD, Fas, Tunus, Cezayir vs.) bu sanatı öğrenmek isteyenlerin İstanbul’a gelmeleri bu gerçeği doğrulamaktadır.